قطع کتاب در کشور ایران
قطع (اندازه کتاب)، با توجه به درازا و پهنای (طول و عرض) هر صفحه (گاهی جلد) از کتاب به دست میآید. این اندازهها در کشور ما اصطلاحات ویژهای دارد که برای نامیدن اندازه کتابها به کار میرود.
در واقع اندازههای استاندارد کتاب برای استفاده مفید از کاغذ و کاهش هدر رفت کاغذ و نگهداری سادهتر و نیز جابجایی راحتتر کتاب بوجود آمده است.
در ادامه برای آشنایی بیشتر با استانداردهای خاص در صحافی کتاب، با سیمیساز همراه باشید.
نامهای خاص برای اندازههای کتاب:
بیایید از کتابهای کوچک شروع کنیم:
کتاب جیبی: کتابهای کوچکی که در جیب شما جا میشوند را کتاب جیبی مینامند که اندازههای این قطع 11.5 در 16.5 یا 15.5 است. که برای شیتبندی آن از کاغذ 60 در 45 سانتیمتری استفاده میشود.
کتابهای پالتویی: آنگونه که از نامشان پیدا است، کتابهایی هستند که در جیب پالتو جا میشوند (در دو اندازه پالتویی بزرگ و کوچک معمول است).
قطع بغلی 7در5 سانت، قطع بازوبندی 2در3 سانتیمتر، و حمایلی 6در12 سانتیمتر، هم از دیگر نامگذاریها برای کتابهای کوچک است.
کتابهای رحلی: این نامگذاری مربوط است به استفاده از ابزاری با نام چهارپایه چوبی (رحل)، که از دیرباز برای راحتتر خواندن کتاب آن را بصورت پایه استفاده میکردند. معمولا در دو اندازه کوچک و بزرگ صحافی میشود.
برای شیتبندی قطع رحلی بزرگ از کاغذ استاندارد ۵۰×۷۰ و برای قطع رحلی استاندارد از کاغذ 40 در 60 سانتیمتر استفاده میشود.
معمولا کتابهای کمک آموزشی و بیشتر مجلات و البته بسیاری از کتابهای نفیس، نیز پایاننامههای دانشگاهی را در این اندازه خواهید دید.
استاندارد حدودی برای قطع بزرگ و کوچک: کاغذ آ4 و ب4.
قطع وزیری: پرکاربردترین و محبوبترین قطع در کشور ما به حساب میآید. بیشتر کتابهای دانشگاهی و بسیاری از کتابهای تالیفی دیگر به صورت وزیری چاپ میشوند.
در این اندازه کتاب برای شیتبندی از کاغذ 70 در 50 استفاده میشود. در واقع اگر کاغذ استاندارد 50 در 70 سانتی متری را سهبار تا کنید میتوانید به قطع وزیری برسید.
استاندارد حدودی: کاغذ ب5.
سلطانی یا تیموری: 30 در 40 سانتیمتر است.
قطع رقعی: برای کتابهای داستان و رمان معمولا از این قطع استفاده میکنند. چرا که از دیرباز در بین عموم خوانندگان محبوبتر است.
برای شیتبندی از کاغذ 45 در 60 استفاده میشود
استاندارد حدودی: کاغذ آ5.
قطع خشتی: در دو اندازه خشتی کوچک (20 در 20) و خشتی بزرگ (23 در 23) در بازار معمول است. این کتابها به صورت مربع و با طول و عرض یکسان چاپ میشوند. داستانهای کودکانه معمولا با قطع خشتی بزرگ و کاتالوگهای گوناگون هم اغلب در قطع خشتی طراحی و چاپ میشوند.
برای شیتبندی پیشنهاد میشود از اندازههای استاندارد 70 در 50 برای سایز بزرگ و 45 در 60 برای سایز کوچک استفاده کنید.
قطع ربعی: در این قطع از کاغذ استاندارد 70 در 50 برای شیتبندی استفاده می شود. استاندارد حدودی: کاغذ ب6.
